Yasaklanmış 11 Kitap

Gerek dünyada gerekse Türkiye’de bazı kitaplar çeşitli nedenlerle bir dönem yasaklanmıştır. Bu yazıda bir dönem Milliyet Gazetesi tarafından da okurlarına armağan edilen 11 tane kitabın yasaklanma öyküsü yer almaktadır.

1. Don Kişot (Cervantes)

Roman türünün atası olarak kabul edilen “Don Kişot”, İspanyol engizisyonu tarafından yasaklanmıştır. Yasaklanma gerekçesi ise hayırseverliği değersiz kılmasıymış. Yazarının 17. yüzyılda edebiyata roman türünü hediye ettiği “Don Kişot” daha sonra bazı bölümleri sansürlenmiş bir şekilde basılır. Kitabın tamamının yeniden basılması için 200 yıl geçmesi gerekti. Kitap, ancak 19. yüzyılda İspanya’da eksiksiz bir şekilde yayımlanabildi.

2. Binbir Gece Masalları

İçinde “Ali Baba ve Kırk Haramiler”den “Alaaddin’in Sihirli Lambası”na kadar ezbere bilinen masalların yer aldığı kitabın ilk kopyasının tarihi 14. Yüzyıla kadar uzanmaktadır. Ömrü uzun, şöhreti de büyük olan bu kitap, sıklıkla toplum ahlakını bozmakla suçlanmıştır. Kitap, 1926-1950 arasında 24 yıl boyunca ABD’de, yasaklanır. 1985’te ise İsrail’de yasaklanmıştır. Irak, İran ve Afganistan’da da yasaklanmış olan kitabı, Mısır’da ise kendilerini “Sınır Tanımayan Avukatlar” olarak bir grup yasaklatmak için yoğun bir çaba harcamıştır.

3. Suç ve Ceza (Dostoyevski)

Suç ve Ceza, dünya edebiyatının en önemli başyapıtlarından bir tanesidir. Dostoyevski, bu büyük romanını hapishaneden çıktıktan sonra kaleme almış, ilk olarak da 1866 yılında bir edebiyat dergisinde tefrika etmiştir. Eser; Rusya’da gerici, Polonya’da ise kötümser olduğu gerekçesiyle yasaklanmıştır. Başarılı bir hukuk öğrencisi olan Raskolnikov, parasızlık yüzünden okulunu yarım bırakır. Sonra ise ruhunu asla bırakmayacak bir cinayet işler. Roman ise bu vicdan muhasebesi etrafında sürüklenir gider.

4. Sınıf (Rıfat Ilgaz)

1944’te yayımlanan “Sınıf” bir şiir kitabıdır. Kitap 25 gün satışta kaldıktan sonra hızla toplatılır. Kitabın yasaklanması oldukça ilginç bir gerekçeye dayanmaktadır. Bu şiir kitabı, sol görüşü çağrıştıran bir isme sahip olması ve bu isminin aynı zamanda kırmızı kapakla desteklenmesi nedeniyle yasaklanmıştır. Kitabın yazarı Rıfat Ilgaz ise altı ay hapse mahkûm edilir. Rıfat Ilgaz, cezasını eksiksiz çeker ve tahliye olur. Yaşadıklarını ise ileride “Karartma Geceleri” isimli anı-romanında anlatır. 12 Eylül döneminde ise baskıcı rejimin nefesi yine ensesindedir, gözaltına alınır. Ilgaz’ın yaşadıkları yıllar sonra bir başka kitaba ilham verir. Babasının yaşadıklarına bizzat şahit olan oğlu Aydın Ilgaz, “Sınıf” ve “Hababam sınıfı” ile ilgili anılarını “Sınıf’ın Efsanesi” adlı kitabında anlatır. 

5. Minyeli Abdullah (Hekimoğlu İsmail)

Kitabın yazarı, Hekimoğlu İsmail mahlasını kullanan Ömer Okçu’dur. Ömer Okçu; 1967 yılında yayımlanan romanı yazdığı zaman muvazzaf subaydır, bu nedenle de kimliğini gizler. Yazar, romanı yazarken kimseye bundan bahsetmez. Okçu, devletin düzenini değiştirmeye teşebbüs ettiği gerekçesiyle birkaç kez hapse girer. Kitap, bugüne kadar 90’ın üzerinde baskı yapmıştır. Kitap, aynı zamanda sinemaya da uyarlanır. Mesut Uçakan’ın yönettiği filmde başrolü Berhan Şimşek oynar. Sağ kesimin sineması olarak kabul edilen ‘beyaz sinema’nın başyapıtlarından bir haline gelir ve gişe rekorları kırar.      

6. Felsefenin Başlangıç İlkeleri (Georges Politzer)

Felsefenin Başlangıç İlkeleri, yazarın Paris İşçi Üniversitesi’nde Diyalektik Materyalizm dersindeki öğrencileri tarafından alınan notlara dayanmaktadır. 1942’de Naziler tarafından kurşuna dizilerek öldürülen yazar, bu kitabının yayımlanışını görememiştir hiç. Kitap Türkiye’de geniş bir okur kitlesi tarafından ilgiyle karşılanmış ve devrimcilerin en önemli başvuru kitaplarından biri olmuştur. Türkçede ilk olarak 1966’de yayımlanan kitabın yazarı Georges Politzer, Macar asıllı bir Fransızdır. Marksisttir ve Kızıl Kafalı Filozof olarak tanınmıştır. Kitapla ilgili 1971 yılında dava açılmış, ancak beraat ile sonuçlanmıştır. Kitap, 12 Eylül darbesinden sonra yasaklanan ilk eser olmuştur.

7. Bir Avuç Gökyüzü (Çetin Altan)

Çetin Altan, bu romanını 12 Mart sonrasında 17 ay kaldığı hapishane döneminde zihninde tamamlamıştır. Bir Avuç Gökyüzü, siyasi bir mahkûmun kendi içindeki zindanı anlatır. Kitap müstehcenlik iddiasıyla toplatılır. Dönemin Adalet Bakanı Şevket Kazan, müstehcen yayınlar konusunda kanunların verdiği yetkilerin eksiksiz kullanıldığından övünçle söz eder. İtirazı olana da romanın 26. ve 214. sayfalarını okumalarını önerir. 9 Ekim 1974’te mahkeme oy birliğiyle kitabın serbest bırakılmasına karar verir. “Bir Avuç Gökyüzü” 9 dile çevrilir. 1988’de ise Ümit Elçi tarafından sinemaya uyarlanır. Başrolleri ise Aytaç Arman ile Zuhal Olcay paylaşırlar.     

8. Darağacında Üç Fidan (Nihat Behram)

Nihat Behram’ın “Darağacında Üç Fidan” isimli kitabı, Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan’ın yakalanmadan önceki son günlerini ve yakalanışlarını anlatan bir belgesel niteliğindedir. Vatan Gazetesi için yazı dizisi olarak hazırlanmıştır. Dizinin her gününde gazete toplatma cezası alır. Kitap şeklinde ise ilk olarak 1976 yılında May Yayınları tarafından yayımlanır ve beklendiği üzere kıyamet kopar. Kitap yasaklanmakla kalmaz, ilk altı baskısından kalanlar kitapevlerinden tek tek toplatılır. Nihat Behram hakkındaki ağır ceza davaları sıkıyönetim mahkemelerine devredilince, yazar 1980’de Türkiye’yi terk eder. Yıllar süren mücadele sonucunda beraat kararı çıkınca, tam 16 yıl sonra yazar ülkesine döner. Nihayet 21 yıl sonra hem kitap hem de yazar tamamen beraat eder hakkında açılan davalardan.

9. Çizgilerle Nâzım Hikmet (Yazan: Müjdat Gezen - Çizen: Savaş Dinçel)

Türk tiyatrosunun iki önemli ismi olan Müjdat Gezen ve Savaş Dinçel, 1978 yılında özene bezene bir Nazım Hikmet kitabı hazırlarlar. Kitaba “Çizgilerle Nazım Hikmet” adını verirler. Yazılarda  Müjdat Gezen’in, çizgilerde ise Savaş Dinçel’in imzası vardır. Savaş Dinçel’in çizimleri hazırlaması 7 ay sürmüştür. Çünkü teknoloji yetersiz olduğundan el emeği, göz nuruyla çalışır. İlk beş sene sorunsuz bir şekilde geçer. Fakat 12 Eylül sonrasında işler değişir. 1983 yılında sıkıyönetim döneminde davayla karşılaşırlar. Suçları ise komünizm propagandası yapmak ve hükümetin manevi şahsiyetini tahkir etmektir. 21 yıla kadar hapis cezasıyla tutuklu olarak yargılanırlar. Kitapları ise toplatılarak yakılır. İlk duruşmada beraat ederler. Yok edilmiş olan “Çizgilerle Nazım Hikmet” isimli kitabı 1995 yılında Nazım Hikmet vakfı sahiplenir. Savaş Dinçel’de bulunan orijinal çizimlerle kitabın baskısı yeniden yapılır. 2007 yılına gelindiğinde yine çizeri tarafından renklendirilerek zamana daha uygun bir format ile okurlarla buluşur.    

10. Asılacak kadın (Pınar Kür)

12 Eylül’den sonra Pınar Kür’ün yasaklanan ilk kitabı “Yarın Yarın” oluyor. Komünizm propagandası yapmakla suçlanıyor ve askeri mahkemede yargılanıyor. Ardından birkaç sene sonra “Bitmeyen Aşk” yayımlanıyor. Fakat yasaklanıyor. Ardından “Asılacak Kadın”, mahkemeye düşüyor. Son iki eserin suçu Turgut Özal’ın çıkardığı Muzır Yasası’nı ihlal etmek. Pınar Kür ve kitabın yayıncısı olan Can Yayınları’nın sahibi Erdal Öz birlikte yargılanırlar. Ayrıca Başar Sabuncu’nun yönettiği ve başrolünü Müjde Ar’ın oynadığı “Asılacak Kadın” kitabının sinema uyarlaması da Denetleme Kurulu’na takılır ve gösterimi yasaklanır.  

11. Yatak Odasında Terör (Serge Bramly)

Fransız yazar Serge Bramly “Yatak Odasında Terör” isimli kitabında Marquis de Sade’ın, Picpus’ta yaşadıklarını anlatır. Ayrıca “Yatak Odasında Felsefe” isimli kitaptan da esinlenerek kitabına “Yatak Odasında Terör” ismini vermiştir. Kitap, 2000 yılında Benoit Jacquot tarafından sinemaya uyarlanır ve “Sade” rolünü Fransız aktör Daniel Auteuil oynar. Kitap Türkçeye uyarlanıp, yayımlandıktan bir süre sonra yasaklanır. Bu roman, İstanbul 2. Sulh Ceza Mahkemesi’nin 8.10.2011 gün ve 2001/323 sayılı müteferrik kararı ile toplatılır. Gerekçesi ise “Halkın ar ve hayâ duygularını incitmek, cinsi arzuları tahrik ve istismar etmek, genel ahlaka aykırı ve müstehcen olmak”tır. Marquis de Sade, “Yatak Odasında Felsefe” isimli kitabın yazarı ve aynı zamanda Sadizm’in babasıdır.